Voor de klas vanuit kunstenaarschap - Jochem Bosselaar

Als beeldend kunstenaar heb ik altijd veel plezier gehad in projecten, waarin ik kinderen kon betrekken. De open blik, de onbevangenheid en de speelsheid van mensen die nog maar net beginnen op de wereld hebben me altijd geïnspireerd. Na een jarenlang ZZP bestaan, laverend van het ene kunstproject naar het andere, kwam de mogelijkheid voorbij om te zij-instromen in het onderwijs. Dat nieuwe avontuur sprak me aan. Inmiddels ben ik leerkracht en werk drie dagen per week op De Boomgaard. Daarnaast vervang ik via de flexpool zieke leerkrachten op scholen door heel Utrecht.

Ik fiets deze ochtend om 7.00 uur weg. De zon komt op in een mistige wereld. Ik ben voor een aantal maanden geboekt door een school ergens in de stad. Groep 5, kinderen van 8 en 9 jaar. Heerlijke leeftijd. Het interbellum tussen kleuter en puber.

Ik kom aan op de school. Ik ken de klas inmiddels goed. Ik zie dat alles al keurig klaarligt. Voor in de klas hangt het programma van vandaag: lekker lezen, rekenen, spelling, pauze, werkwoordspelling, aardrijkskunde, grote pauze, natuur, crea. Ik zet het digibord aan en open de methodes bij de verschillende vakken. Ik kan de opbouw van de lessen klakkeloos volgen. Alles is gedetailleerd voorgekauwd. Ineens voel ik de energie wegvloeien. Wat voeg ik als leerkracht eigenlijk toe? Of is dat een kunstenaars-tic, dat ik zo nodig zélf weer iets wil maken? Het is toch chic dat dit bestaat? Dat ik dit niet zelf hoef voor te bereiden? Waarom kan ik hier niet van genieten?

Ik denk erover na, terwijl de kinderen binnenkomen. De meesten gaan zitten en pakken een boek. “Lekker lezen’ is een fijn begin van de dag.

Ik kijk de klas rond. De meeste kinderen zitten rustig te lezen. Een paar friemelen met kneedgum of een pop-it. K, de grote kleine onruststoker duwt tegen de etui van zijn buurvrouw. Die gaat straks vallen. Als ik hem erop aanspreek, zal hij verongelijkt reageren. “Dat deed ik niet! Ik krijg altijd de schuld!”. Hij heeft een punt: hij krijgt vaak de schuld van dingen. Ook als hij het niet doet. Thuis gebeurt hetzelfde, denk ik. Zijn vader zei op het plein tegen mij: “Pak hem maar hard aan, dat heeft hij nodig!” Inmiddels is hij zo gewend aan zijn rol als ‘dader’, dat hij de dingen alvast doet. Dan weet hij zeker dat hij de schuld krijgt. Ook een vorm van zekerheid…

Achter hem zit het meisje dat voor veel dingen bang is. De jongen ernaast denkt altijd rechtdoor waardoor hij de hele dag letterlijk en figuurlijk tegen alles aanbotst. Daarachter het meisje van wie ik weet dat ze het thuis niet gemakkelijk hebben. Beide ouders werk kwijt, relatieproblemen. Mede mogelijk gemaakt door Corona. Naast haar de stille jongen die alles doorheeft maar die je bijna zou vergeten. En soms vreselijk kwaad kan worden.

Zo zit ik daar. Dit vind ik fijn: kinderen lezen. Al die verhalen naast elkaar in een klas. Ik zou willen dat de dag zo bleef. Maar de klok aan de muur vertelt dat het tijd is voor het Programma! Ik denk aan de methodes, die ik op het digibord tevoorschijn zal toveren.

Ik sta op, werp een blik door het raam en zie mezelf staan in de spiegeling. Het schemert nog. Komt daar nu rook uit mijn oren of is het de mist die nog niet helemaal is opgetrokken?

“Jongens en meiden, we beginnen vandaag met crea.” hoor ik mezelf zeggen. Commotie. Er wordt gejuicht.

Ik laat een filmpje zien over kunststroming De Stijl. De focus is groot. Zelfs K. laat de etui van zijn buurvrouw met rust, kijkt en is stil.

Als de schilderijen van Mondriaan langskomen, waarin een realistisch geschilderde boom in fasen ontwikkelt tot een abstract schilderij, zegt L, het jongetje dat een rubiks kubus in twee minuten kan oplossen: “Gatverdamme, dit vind ik zó lelijk!”

De film is voorbij.

“Wat vonden jullie nu het belangrijkste van deze film?,” vraag ik.

“Dat die Mondriaan wel mooi kon schilderen. Maar wel zonde dat hij daarna al die saaie dingen ging maken.”

Deze jongen krijgt bijval, maar niet iedereen is het daarmee eens.

“Ik vind die schilderijen met die kleurige blokken juist mooi!” zegt een meisje. Er ontstaat een discussie.

M., de stille jongen steekt zijn vinger op.

“Ik vind het knap dat die kunstenaars iets nieuws gingen doen. Want als heel veel mensen het raar en lelijk vinden, moet je wel sterk zijn om het tóch te doen.”

Wow, de spijker op z’n kop!

“Jongens, tot de pauze mogen jullie doen wat je willen. Denk aan de film. Ga iets maken. Je bent vrij.”

Er gebeurt van alles. Iedereen is enthousiast bezig. Wat een energie!

Een jongetje zegt: “Meester, K. maakt er een zooitje van.”

Ik ga kijken. Hij staat in een hoek van de klas rode verf te gieten op een karton. Alles zit onder de verf, de tafel, zijn stoel en zijn gezicht. “Ik heb een beetje geknoeid, Mees!, zegt hij.

Ik kijk wat hij gemaakt heeft. Met krijt heeft hij een zwart getralied kader getekend. Daar overheen een vlammenzee aan rode verf.

“Die lijnen, dat is een kooi, meester. En dat rood, dat ben ik. Ik ben een wild dier en wil er soms uit.” Hij brult als een leeuw. “En daarna word ik weer rustig!”

“Schitterend, man!” zeg ik. K. lacht. Ik ben trots op hem. En op mezelf.

De rest van de dag draai ik met een glimlach het programma af. Waarbij ik soms -op mijn manier- met rode verf smijt.